Van de voorzitter
Voor diegenen die onze wensen voor 2024 nog niet hebben ontvangen bij deze: vrede, een goede gezondheid, meer biodiversiteit en voldoende en schoner water!
Het jaar is bijzonder nat begonnen. Zeker in de loop van de Nederrijn, langs de Lekdijk, bij plaatsen als Rhenen, Amerongen en Wijk bij Duurstede, was dat heel goed te zien. Gelukkig is de veiligheid niet in het geding geweest, mede dankzij de inzet van de waterschappen. Het maakt wel weer eens goed duidelijk dat water in zulke hoeveelheden veel ruimte nodig heeft. De bodem heeft altijd bepaald waar het water heen stroomt. Het water vindt haar weg naar de laagste gebieden. Zo is dat altijd geweest, maar we zijn dat de afgelopen decennia een beetje vergeten. We dachten dat alles overal kon, maar het wordt steeds duidelijker dat dat niet zo is. We moeten de natuur beter volgen en de bodem en het water leidend laten zijn in de keuzen die we maken voor onze ruimtelijke ordening. Dat geldt ook voor het Geopark, ook wel aangeduid als "Nederland in het klein", met zowel hoge en droge gebieden als lage en natte gebieden, met zowel uitdagingen voor waterafvoer (in meer natte winters) als uitdagingen voor meer wateropslag (in meer droge zomers).
Fijn dat we gelijk in het begin van dit jaar weer 2 Geopark-excursies kunnen aankondigen. Dit keer met en uitgevoerd door Partner Natuurmonumenten. Op 21 januari en 10 februari. Een fascinerende tijdreis te voet over de Heuvelrug in de prachtige Kaapse Bossen.
Uiteraard zijn we ook blij met onze nieuwe Partner: de Federatie Groene Heuvelrug (FGH). Opnieuw een versterking van het draagvlak en netwerk. Net als het onlangs aangesloten TVE (Tussen Vecht en Eem) een koepelorganisatie van burgerorganisaties die zich inzetten voor de lokale leefomgeving. En afgelopen periode ook weer mooie gesprekken mogen voeren, zoals met Loek Bosman, voorzitter van de FGH, en vertegenwoordigers van de bij de FGH aangesloten verenigingen, en met melkveehouder Jeroen van Wijk, voorzitter LTO Noord, provincie Utrecht. Het Geopark zet zich ook in om de verschillende gebieden, hun bewoners, gebruikers en organisaties beter met elkaar te verbinden.
En er staan voor dit jaar in ieder geval 3 mooie projecten op de rol: het Publieksboek over het Geopark, dat wordt uitgegeven in samenwerking met uitgeverij Matrijs, de Eductieve Film, die wordt gemaakt met Jotja Bessems, en het Gouden Boekje, dat geschreven en geïllustreerd zal worden door Gitte Spee en vervolgens uitgegeven door uitgeverij Rubinstein. We kijken met velen zeer verwachtingsvol uit naar deze producten!
Tot slot in deze nieuwsbrief: een mooie kaart uit de 17e eeuw, een leuke bijdrage over een ommetje langs de sprengen in het Zeisterbos, op weg naar een robuust watersysteem, en een interessante tijdslijn.
Hartelijke groeten,
Marc Hofstra
Nieuwe Partners
De onderstaande organisatie heeft onlangs een Partner- of Steunverklaring ondertekend en geeft daarmee aan dat zij achter het burgerinitiatief Geopark Heuvelrug staat en dat waar mogelijk zal ondersteunen:
Federatie Groene Heuvelrug
De Federatie Groene Heuvelrug (FGH) is een samenwerkings- verband van vijf verenigingen ui de dorpen van de gemeente Utrechtse Heuvelrug.
De FGH zet zich in voor het behouden en verbeteren van de natuur-, landschappelijke en cultuurhistorische waarden, kwaliteit van het milieu, gezondheid van mensen, het dorpskarakter van de gemeentelijke kernen alsmede een goede ruimtelijke ordening.
In de Federatie zijn de volgende verenigingen vertegenwoordigd:
Vereniging Maarn Maarsbergen Natuurlijk (MMN)
Vereniging Leefbaarheid Doorn (VLD)
Vereniging voor Dorp en Natuur Amerongen-Leersum (D&N)
Vereniging Tussen Heuvelrug en Wetering (Driebergen) (THW)
Vereniging Bewonersbelangen Maarn Maarsbergen (VBMM)
Binnen de bij de FGH aangesloten verenigingen is veel kennis aanwezig over de ruimtelijke inrichting, flora & fauna en historie van de dorpen van de gemeente Utrechtse Heuvelrug.
GEO-excursies
Geo-excursie Kaapse Bossen: Een tijdreis te voet over een rug van heuvels
Door Natuurmonumenten
Op 21 januari en 10 februari, 2024
Ontdek de betoverende geschiedenis van de Kaapse Bossen tijdens onze Geo-excursie: een fascinerende tijdreis te voet over de glooiende heuvelrug van dit prachtige natuurgebied.
De Kaapse Bossen, gevormd tijdens de voorlaatste ijstijd, vertellen een intrigerend verhaal. Enorme ijsmassa's duwden rivierzanden op, wat later de Utrechtse Heuvelrug werd. Water, wind, zand en menselijke invloeden hebben door de eeuwen heen het landschap gevormd. Eeuwenlang was het gebied onbewoond, maar sporen uit de late steentijd en grafheuvels getuigen van de menselijke aanwezigheid. Ongeveer duizend jaar geleden begonnen nederzettingen te bloeien, met 'grotere' wegen zoals de Via Regia en prachtige zomerverblijven die ook de rijken uit Utrecht aantrokken.
Tijdens onze excursie nemen we je mee op een wandeling van laag naar hoog, waarbij we het landschap 'lezen' en ervaren. Van de ijstijd tot het heden, ontdekken we de geologische en cultuurhistorische rijkdommen van de Kaapse Bossen. Ervaar de vele herkenbare elementen die je tijdens een gewone wandeling niet opvallen, totdat je het verhaal erachter kent. Een boeiende ontdekkingstocht die de geschiedenis van dit unieke gebied tot leven brengt.
Voor meer informatie
Amersfoorder Bergh
Onlangs kregen wij de beschikking over een afdruk van een kaart van de provincie Utrecht uit de 17e eeuw.
Hierop wordt nog niet gesproken over de Utrechtse Heuvelrug maar over de Amersfoorder Bergh.
De Historische Vereniging Soest/Soesterberg vermeldt:
Van oudsher werd het gebied aangeduid als Amersfoorder Bergh. Deze heide was vrijwel onbewoond gebied. Er zijn wel sporen van menselijke aanwezigheid gevonden die ver teruggaan, van rondtrekkende jager-verzamelaars. Vele grafheuvels getuigen van hun aanwezigheid in de bronstijd. Maar van vaste bewoning was toen nog geen sprake. Er ontstaan vele eeuwen later enkele wegen in de vorm van diepe karrensporen over de heide. Aan de noordzijde is dat het Heezer Spoor, aan de zuidzijde het Zeister Spoor, samenkomend richting Amersfoort. Dat zou zo blijven tot 1650.
Op de kaart staan wel het Naarder- en Horstermeer maar bijv. de gebieden rond Loosdrecht zijn nog niet afgegraven.
In blauw de globale begrenzing van het Geopark.
Robuust Watersysteem Zeisterbos en landgoederen
bron Judith Stoker, medewerker bij De Boswerf in Zeist
Het Utrechts Landschap rondde het Project ‘Robuust Watersysteem Zeisterbos en landgoederen’ eerder dit jaar af. Tijd voor een ommetje om te zien HOE robuust, na al die neerslag van afgelopen tijd: nee, geen verhaal over wateroverlast, in tegendeel! Bijna de hele spreng in het bos staat vol met water en hoog ook! Ik kijk mijn ogen uit. Zo moet het eruit gezien hebben, 250 jaar geleden, na het graven van de spreng. Toen kwam water vooral uit de bodem omhoog, hoe anders is dat nu.
Kunstwerk H2O in de sprengkop (de zgn. Koekenpan), lijkt normaal gesproken op het wateroppervlak te drijven. Nu ligt het bijna kopje onder, als een gezonken schip. Een zoekplaatje! Ik probeer me voor te stellen hoe hier vroeger met bootjes gevaren werd. Het zal vast een belevenis geweest zijn, ook zonder te moeten laveren, om het kunstwerk heen (dit werk is er pas sinds maart 2023). Ook bij het Hangijzer, waar ooit een 2e sprengkop lag, ligt een flinke plens water. Wat een idyllisch plaatje vanaf de knuppelbrug! Verderop, in de buurt van het Hertenkamp, klotst het water aan beide kanten tegen de Keienbrug (of beter: Keiendam). Ook waar het normaal gesproken droog staat. Aan de ‘natte’ kant ligt nog steeds kroos op het water. En dat in december.
Op andere momenten in het jaar zie ik er wel eens kwel. De spreng wordt hier dus niet alleen gevoed door regenwater. De Ronde Kom, de vijver bij het Hertenkamp, heeft ook een bijzonder hoog waterniveau. De buis die regenwater van de rotonde afvoert naar de vijver ligt zelfs onder water. En ook de doorgang in de Keermuur staat niet droog. Aan de overkant van de weg staat water tot onder de knuppelbrug door. In het verlengde ligt de Rietsloot. Dit deel van de spreng is doorgaans niet meer dan een droge greppel. Inmiddels blijft echter ook hier wat water staan! Zie ik daar een enkele vossenbes op de bodem, onder een dik bladerdek? Wat zou ik die plantjes graag redden!
Op naar Pavia, waar de Spiegelvijver zijn naam weinig eer aan doet: de wind houdt het oppervlak constant in beweging. Jammer maar helaas voor de foto. Wel een schilderachtige wolkenlucht, overigens. Zowel op Pavia als Hoog Beek en Royen is de beschoeiing van de vijvers onder water verdwenen, uit het zicht. Het water dat erover heen stroomt zal t.z.t. infiltreren in de bodem. Precies zoals beoogd in het project! Ik kan me het nu nog niet voorstellen, de bodem is aardig verzadigd op dit moment. Maar dat komt wel goed, prent ik mezelf in. Op Hoog Beek en Royen keer ik om. Mijn blik valt nog net op de stalen afkoppelgoot die onder water staat. Tja, wat verwacht ik anders na alle indrukken die ik heb opgedaan? Benieuwd wat dat allemaal met het grondwaterpeil gaat doen! Dat wil Utrechts Landschap natuurlijk ook graag weten. De peilbuizen her en der zijn er niet voor niks: spuuglelijk in het landschap maar nuttig als je wil monitoren. Ik vraag het de boswachter volgend jaar!
Een kwestie van tijd
Naar een idee uit de VK.
Ons zonnestelsel, dus zowel de zon als de aarde, zijn ongeveer 4,5 miljard jaar oud.
Die jaren, miljarden, miljoenen, duizenden zijn duizelingwekkend, maar, om hier toch een gevoel bij te krijgen is het aardig om die 4,5 miljard eens te vergelijken met iemand die nu 100 jaar is. Hoe oud zou hij/zij zijn geweest bij een bijzondere gebeurtenis?
Kijk eens in onderstaande tabel:
De kolom 'in jaren' kun je lezen als de leeftijd die de huidige 100 jarige had toen bijv. de eerste zoogdieren ontstonden, 95 jaar, ofwel 95% van het bestaan van de aarde tot op heden was al verstreken. Het ontstaan van de mens is nog véél 'korter' geleden, al 99,94 % van het bestaan van de aarde was al voorbij.
De eerste moderne mens verscheen dus pas 2 uur vóór die 100e verjaardag in Nederland, maar dat is wel zo'n 12.700 jaar geleden.
De zon is ongeveer halverwege zijn bestaan, dan dooft het licht. Geldt dit ook voor de mens in Nederland of gaat ons licht al eerder uit, de aarde red zich wel.
Ons burgerinitiatief heeft geen vaste inkomsten, elke bijdrage helpt en is zeer welkom op
NL62 RABO 0322 0867 60, t.n.v. Stichting Geopark Heuvelrug Gooi en Vecht , officieel erkend als ANBI.
Helpt u mee anderen te attenderen op de mogelijkheid zich in te schrijven voor deze Nieuwsbrief?