bijgewerkt 20-12-2021
Geo-hotspot 18 - Laarder of Groot Wasmeer
In de tijd van de eerste landbouwers, vanaf ca 3000 voor Christus, lag hier een heidegebied waar de boeren vee op lieten grazen. Ook toen ontstonden er stuifzanden. In sommige diep uitgestoven laagten waar de grond vochtig was, vormden de ingespoelde stoffen (vooral organische stof) plaatselijk dichte inspoelingslagen. Die waren zo dicht dat regenwater niet meer de bodem in kon zakken. Zo konden de Laarder Wasmeren ontstaan, waarvan het Groot Wasmeer het meest prominent is. Veel later werden de meertjes door de boeren gebruikt om schapen te wassen voordat ze werden geschoren. De naam Wasmeren komt daar vandaan. zie verder ...
Geo-hotspot 19 - 't Bluk
In vroeger tijden werd in het bos bij de heide hout gehakt op een oude stronk. Zo'n hakblok werd op z'n Larens "bluk" genoemd. Bij dit bluk zette een kunstschilderes een houten keetje als atelier neer om van daaruit de omgeving of objecten te schilderen. Toen in dit onderkomen ook weleens een kopje koffie of glaasje limonade werd geschonken ontstond in de loop der tijd theehuis 't Bluk. Het houten gebouwtje had geen fundamenten, maar wel een kelder om dranken koel te houden. In 1958 werd het in steen opgetrokken en kreeg het voorzieningen als (buta)gas, elektriciteit en waterleiding. Na een brand eind 2000 werd een nieuw theehuis 't Bluk heropend.
zie verder ...
Geo-Hotspot 20 - Leeuwenkuil
De Leeuwenkuil was altijd al een kuil in het landschap en tijdens het 'schoonmaken' is de kuil nog dieper geworden en tot het grondwater afgegraven. Hierin verschilt het van het belendende Laarder Wasmeer waar regenwater blijft staan op een slecht doorlatende laag. Regenwater en grondwater verschillen van elkaar en de verwachting is dat er een andere flora en fauna zich zal ontwikkelen. Het zal de variatie in het natuurgebied vergroten. Om het ven De Leeuwenkuil in de vlakte groeien losjes verspreide bomen en plukjes heide. zie verder ..
Geo-hotspot 21 - Tafelberg
Al in de zeventiende eeuw trok de Tafelberg bij Blaricum-Huizen talloze bezoekers als uitkijkpunt op het hoogste punt van het Gooi. En nog steeds spreekt deze hoogte tot de verbeelding. In archiefstukken uit de vroege middeleeuwen komt al de term ‘Tafalbergon’ voor. Er zouden religieuze feesten zijn gehouden en er zou zijn geofferd. zie verder ...
Geo-hotspot 22 - Crailo
Al in de prehistorie waren de Gooise stuwwallen aantrekkelijk om landbouw te bedrijven en te wonen. Het gebied was hoog en droog en daardoor beter begaanbaar en bewoonbaar dan de moerassige laagten rond het Gooi. Vanaf de middeleeuwen raakten de ooit bewoonde hoogten van de stuwwal van het Gooi steeds meer onbewoond. Dat veranderde in de zeventiende eeuw. Toen bleken deze relatief rijke zandgronden geschikt buitens met tuinen aan te leggen. Zo ontstond landgoed Crailo. De naam Crailo komt van "Craailoo", wat Kraaienbos betekent.
zie verder ...
Geo-hotspot 23 - Leemkuilen
Al in de prehistorie moeten dagzomende leemlagen van belang geweest zijn voor de boerenbevolking. Mogelijk stagneerde hier water en kon dus water voor mens en vee worden gevonden. De leem was bovendien bruikbaar als bouwmateriaal. Graafwerkzaamheden gingen door tot in de 20e eeuw. De kuilen (voor een deel waarschijnlijk ook zand- en grindwinningskuilen) zijn langgerekt en maken de strekking van de stuwwal zichtbaar. zie verder ...
Geo-hotspot 24 - Aardjesberg
In de prehistorie trok de Aardjesberg de aandacht van de mens door de grote hoeveelheid noordelijke (zwarte) vuursteen die hier te vinden was. Bovendien stagneerde hier water in de keileem en was er dus water voorhanden en een voedselrijkere vegetatie dan in de omliggende zanden. Op de in de twintigste eeuw aangelegde akkers van de Aardjesberg zijn veel bewerkte vuurstenen artefacten gevonden. De vondsten wijzen hier onder andere op een laat-paleolithisch jachtkampje. Dat zou de meest westelijk gelegen vindplaats van de Ahrenburgcultuur in Nederland zijn. Ook zijn er aanwijzingen voor mesolithische kampementen. zie verder ...
Geo-hotspot 25 - Lange Heul
Er zijn veel aanwijzingen voor bewoning van het gebied rond de Aardjesberg, maar archeologen hebben er tot nu toe maar één hard bewijs voor vroegere bewoning aangetroffen: een huisplattegrond uit de twaalfde en dertiende eeuw. De boerderij stond aan de voet van de Lange Heul, een zogenaamd lengteduin op de noordelijke rand van het keileemplateau. Dit duin is ontstaan in de laatste ijstijd, het Weichselien. zie verder ...
Geo-hotspot 26 - Sint Jans Kerkhof
Het St. Janskerkhof heeft een opmerkelijke ligging, boven op de stuwwal, ver van de lagergelegen kern van het dorp Laren. Vanaf het kerkhof lopen er in alle richtingen wegen over de heide die bekend staan als ‘doodwegen’. De omgeving van het St. Janskerkhof was waarschijnlijk al sinds lange tijd bewoond toen hier in de dertiende eeuw een kerk werd gebouwd. Deze bediende als parochiekerk de dorpen in het zuidelijk deel van het Gooi (Laren, Blaricum, Hilversum en Oud- of Hoog-Bussum), die tot dan toe waren aangewezen op de Vituskerk in Naarden. zie verder ...
Geo-hotspot 27 - Pompstation
In de zandige stuwwallen van het Gooi zakt het regenwater gemakkelijk weg. Aan de randen van het Gooi komt dit water als kwelwater tevoorschijn. Op de hoogste plekken van het Gooi ligt het water tot tien meter diepte. Dit water is moeilijker te winnen, maar toch was men hier omstreeks 1900 buitengewoon in geïnteresseerd. Dit water was geïnfiltreerd in de bodem van bos- en heidegebieden en daarom uitermate schoon. zie verder ...
Geo-hotspot 28 - Doodwegen
Aan het wegenpatroon op de heide is de ooit centrale ligging van het kerkhof af te lezen. Vanaf het St.Janskerkhof lopen een zevental rechte wegen over de heide naar andere Gooise dorpen en buurtschappen. In de negentiende eeuw spraken het eenzame kerkhof en het stelsel van kaarsrechte wegen daarnaar toe enorm tot de verbeelding. Men stelde zich voor dat ook deze rechte wegen een oorsprong hadden als doodweg en het zandpad richting ’s-Graveland kreeg die naam toen ook officieel. Vanwege de combinatie van kerkhof, doodwegen en oude grafheuvels wordt dit deel van het Gooi ook wel als necropool, ‘dodenstad’, aangeduid. zie verder ...
Geo-hotspot 30 - Gijzenveen
Op historische kaarten is te zien dat op het Gijzenveen een aarden verdedigingswerk lag: ‘Werk 1 (of Batterij) aan de Koedijk’. Het was onderdeel van het zogenaamde ‘Offensief van Naarden’, een ring van forten en batterijen aan de zuidkant van Naarden, aangelegd in de jaren ’70 van de negentiende eeuw. Later deed het werk ook dienst in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het bestond uit een grondwal en opstelplaatsen voor kanonnen met daaromheen een gracht. De ligging van het werk op deze plek, bij de overgang van natte naar droge gronden was niet toevallig. Tot hier reikte het inundatiewater. Ten oosten daarvan kon Naarden gemakkelijk door de vijand overvallen worden. Omstreeks 1926 is werk 1 met de grond gelijk gemaakt. Bij de herinrichting van het gebied in 2014, in het kader van natuurontwikkeling, zijn de vroegere wal en de gracht weer zichtbaar gemaakt. zie verder ...
Geo-hotspot 31 - Laegieskamp
Dankzij de lage ligging en de basenrijke kwel was de Hilversumse Meent geschikt als weidegebied en hooiland. Dit bleef het geval tot in de twintigste eeuw. Op de Laegieskamp maakte de kwel de aanleg van het zwembad en de schaatsbaan mogelijk. Op de Laegieskamp werd in 1993 (ook bij grondwerkzaamheden voor natuurontwikkeling) het restant van een geschutsopstelling uit de Eerste Wereldoorlog gevonden. zie verder ...
Geo-hotspot 32 - Fort Ronduit
Omdat het Fort Ronduit bedoeld was om de buitendijkse gronden bij Naarden alsmede de zandplaten in de Zuiderzee te verdedigen, is de locatie onlosmakelijk verbonden met de functie. Dat gold ook voor de schans die aan het fort voorafging, die in de zeventiende eeuw werd aangelegd en in 1746 en 1785 werd vernieuwd. Die schans moest de vroegere haven van Naarden beschermen, en was dus ook sterk verbonden met de plek. Zowel de oude schans als het huidige batterijfort kregen ook de invloed van de zee te verduren. zie verder ...
Geo-hotspot 33 - Vesting Naarden
Bij de verplaatsing van Naarden heeft men voor de nieuwe stad een locatie gekozen op de overgang van de gordeldekzanden van het Gooi naar het aangrenzende veengebied, net wat hoger in het landschap. De grens tussen zand en veen loopt vermoedelijk westelijk van het bebouwde deel van de kern langs, zodat de stad op het (stevige) zand gebouwd moet zijn. De stad lag echter nog laag genoeg om de grachten met water te kunnen vullen. Daarmee was de ligging op deze plek binnen de gradiënt de ideale. Daar kwam bij dat de plek als entree naar Holland ook nog strategisch heel belangrijk was. zie verder ...
Geo-hotspot 37 - Groeve Oostermeent
Tussen Blaricum en Huizen ligt een grote zandgroeve die zich uitstrekt van de hoogste delen van de stuwwal Huizen – Laren tot aan de voet ervan. Tientallen jarenlang volgden geologen nauwlettend de graafwerkzaamheden. In de wanden van de groeve was precies te zien uit welke afzettingen de stuwwal is opgebouwd. Inmiddels zijn die wanden wat uitgezakt en begroeid geraakt, maar kenners herkennen aan kleur, stenen en de aard van het zand nog welke lagen het betreft. Wat de groeve extra bijzonder maakt zijn de gave historische landschappen direct grenzend aan de zuidrand van de groeve. zie verder ...
Geo- hotspot 38 - Kalkzandsteenfabriek Rijsbergen
In 1925 kregen de gebroeders Van den Brink, aannemers te Laren, toestemming om tussen Huizen en Blaricum zand te winnen en een kalkzandsteenfabriek te bouwen (figuur 1). De omstandigheden waren goed. De Gooise Tramlijn was net aangelegd. Daarmee werden kolen uit Limburg en kalk uit België aangevoerd. Voor de afvoer van stenen werden speciale wagons geconstrueerd. Ook de nabije haven van Huizen was van belang voor aan- en afvoer. Het af te graven terrein was bovendien goedkoop. De grond was geen privé-eigendom, maar in gebruik als meent, als begrazingsgebied in gezamenlijk gebruik van de gerechtigde Gooise boeren, de Erfgooiers. Afspraken waren gemaakt over oplevering van de afgegraven gronden als weiland. De kalkzandsteenfabriek bestaat nog steeds maar is niet meer in bedrijf. zie verder ...
Geo-hotspot S - de Steen van Bikbergen
O.a. in het Gooi werden platen kalkzandsteen in de grond gevormd. Deze platen of banken kunnen verscheidene meters lang zijn en meer dan een meter dik; ze liggen soms diep onder het maaiveld maar ook wel vlak eronder. De grootste van deze ‘plaatseigen zandsteenformaties’ en de meest verbazingwekkende is die in het Bikbergerbos. Dit Gooise rotsgevaarte meet ruim zes meter, het grootste brok is ruim drie meter lang en anderhalve meter hoog. Hoe de vorming van de kalkzandsteen precies ging is niet bekend. Maar wel is het duidelijk dat regenwater de kalk die in lagen keileem en kalkrijk zand aanwezig was oploste, waarna de kalk neersloeg in het onderliggende zand en het deed verkitten tot kalkzandsteen. Bron: Bouma zie verder ...