Stuwwallengebied ’t Gooi

Het gebied
Bron: o.a.Brochure-Aardkundige-monumenten-Noord-Holland
Het Gooi is onderdeel van de (Utrechtse) Heuvelrug welke een veel grotere stuwwal is van ca. 50km.
Het Gooi is de noordelijke uitloper van deze stuwwal. Het Gooi is niet overreden door het landijs en er ligt dan ook vrijwel geen keileem op. Het Gooi is later gestuwd dan de heuvels op  Wieringen en Texel, al is niet precies te zeggen hoeveel tijd er tussen beide stuwingen lag.

Het Gooi is tot 27,8 meter hoog op de Tafelberg heide. De top van de Tafelberg zelf reikt tot 36,5 meter +NAP van waaruit men vroeger, toen er nog weinig bomen stonden, een mooi uitzicht over de omgeving had.

Het Gooi is opgebouwd uit door het landijs omhoog gedrukte, scheefgestelde en soms geplooide lagen grindhoudende rivierzanden. Deze rivierzanden zijn voor de komst van het landijs afgezet. Door Rijn en Maas zijn bruine kalkhoudende rivierzanden afgezet en door een niet meer bestaande rivier die uit het Baltische gebied afkomstig was, thans Eridanos genoemd, werden witte kalkloze zanden neergelegd. Er komen soms leemlagen in voor die plaatselijk dagzomen.

De leemlagen zijn vaak uitgegraven waardoor langgerekte kuilen voorkomen die de strekking van de gelaagdheid ter plekke in het Gooi aangeven. De richting loodrecht hierop geeft aan van waaruit de stuwing heeft plaatsgevonden. De zogenaamde leemkuilen zijn goed te zien op de Tafelbergheide. Op de Westerheide heeft men geen leem maar juist grindlagen uitgegraven. Ook hier geven de langgerekte kuilen aan wat de stuwingsrichting van het landijs is geweest. Uit de verschillende gemeten strekkingsrichtingen van de scheefgestelde lagen blijkt dat stuwing door het landijs in meerdere fasen is opgetreden.

Tijdens de vorming van de stuwwallen heeft smeltwater van het landijs zandige afzettingen voor de stuwwallen afgezet tegen de zuid- en westzijde van het Gooi. Een dergelijke smeltwaterafzetting of sandr komt voor onder de Franse kamp Heide ten zuiden van Bussum. Mede hierdoor is de helling van het Gooi aan de kant waar het landijs vandaan kwam steiler dan aan de kant waar de sandrs liggen. Ook het Gooi (en Utrechtse Heuvelrug) zijn opgedrukt vanuit een glaciaal bekken, waar nu de Gelderse Vallei ligt. 

Een groot deel van het Gooise heuvelland wordt ingenomen door een tweetal, overwegend noord-zuid georiënteerde, enigszins gelede brede ruggen van enkele tientallen meters hoogte. De meest westelijke van deze ruggen bevindt zich hoofdzakelijk ten westen van de spoorlijn Utrecht-Hilversum-Bussum. Bij zijn zuidelijk uiteinde, waar hij zowel door de spoorlijn als een autosnelweg wordt gesneden, buigt de rug echter naar het zuidoosten om.

De oostelijke heuvelrug loopt van de IJsselmeerkust naar het gebied tussen Hilversum en Laren. De hogere delen ervan worden vrijwel geheel omsloten door de grote woonkernen van het Gooi, die eeuwen geleden onderaan de flanken van de rug ontstonden. Een zijtak van de oostelijke rug loopt tussen Huizen en Blaricum een eind naar het noordoosten, alwaar hij in de vorige eeuw helaas nogal door de mens is “afgekloven”.

Omdat vooral Hilversum en Laren gedeeltelijk op de glaciale ruggen zijn gelegen noemden men de westelijke en oostelijke stuwwal respectievelijk naar die plaatsen.
Bovenop de brede heuvelruggen kunnen enkele afzonderlijke hoogten worden onderscheiden. Daarvan reikt de ten westnoordwesten van Blaricum gelegen met een uitzichtterpje verhoogde Tafelberg “zelfs” tot meer dan 36 meter boven NAP. De meeste andere culminaties van de ruggen overstijgen dat als referentiekader gekozen zeeniveau 23 à 28 meter.