Corversbos

bijgewerkt 26-05-2022
Bron: © RAAP/Overland

Het Corversbos is onderdeel van een fraai landgoed met grote landbouwpercelen, bossen, lanen en historische boerderijen. Weinig in dit vriendelijke landschap doet eraan denken dat dit ooit het leefgebied was van een uitgestorven mensensoort: de Neanderthalers. Hoe en wanneer leefden deze mensen hier en waarom worden uitgerekend hier zoveel vondsten gedaan?

Waar ...
toegevoegd door Geopark

De Neanderthalers
De Neanderthalers leefden in Europa tussen 400.000 en 30.000 jaar geleden. IJstijden en warmere tijden wisselden elkaar in deze periode af. Het waren ‘jagers-verzamelaars’. Ze leefden van jacht, visvangst en het verzamelen van noten, vruchten, wortels en ander eetbaars uit de natuur. In 1856 werden voor het eerst skeletresten van deze mensensoort gevonden in het Duitse Neanderthal, bij Düsseldorf. Sindsdien hebben Neanderthalers enorm tot de verbeelding gesproken. Ze werden in eerste instantie gezien als zwakbegaafde aapmensen, een beeld dat later door nieuwe vondsten en schedelreconstructies werd genuanceerd.

Geologisch ontstaan
De Neanderthalers moeten hier geleefd hebben tussen twee ijstijden, in de warme periode die we aanduiden als het Eemien (126.00 tot 116.000 voor Chr.).

In de ijstijd die hieraan vooraf was gegaan (het Saalien) waren door het landijs de stuwwallen van het Gooi gevormd. Het Corversbos is een vrij vlak gelegen gebied aan de voet van de stuwwal. De grond van de akkers bestaat uit grof zand met veel grind en stenen. Dat materiaal moet hier zijn neergelegd door snelstromend water: grote smeltwaterstromen afkomstig van smeltend ijs. Die namen massa’s bodemmateriaal mee dat ze hoger op de stuwwal hadden uitgeschuurd en dat ze hier weer lieten vallen. Duizenden jaren later maakten de Neanderthalers dankbaar gebruik van de harde vuurstenen die ze hier vonden. Ze sloegen hier hun kamp op en bewerkten de vuurstenen tot schaven of krabbers om te snijden of huiden mee te bewerken. Ze hadden een grote voorkeur voor de noordelijke vuursteen, die door het ijs uit de Scandinavische bergen hierheen was gebracht.

De vondsten
De grote akkers van het Corversbos liggen nog steeds bezaaid met het grind en de stenen waar de Neanderthalers zo dol op waren. In 1969 vond mevrouw Jonny Offerman-Heykens uit Kortenhoef hier voor het eerst een bewerkt stuk vuursteen. In de jaren die volgden kwamen er meer zoekacties, waarbij tientallen objecten zijn gevonden. De keiharde vuursteen bleek voor een deel verweerd, een teken dat de voorwerpen tienduizenden jaren geleden moeten zijn gemaakt in een tijd dat de moderne mens, de homo sapiens, niet in Europa leefde.

Het landschap van de Neanderthalers
Hoe zag het landschap er toen uit? Daar kunnen we pas antwoord op geven als we nog exacter de ouderdom van de vondsten weten. Mogelijk komen de vondsten uit een warme fase van het Eemien. Door stijging van de zeespiegel stond West-Nederland toen onder water. De hogere gronden van het Gooi staken boven het water uit. Wellicht lag het Corversbos toen niet ver van de kustlijn en stonden er hoger op het Gooi uitgestrekte bossen. In de tussenliggende zone jaagden en verzamelden de Neanderthalers. Maar de vondsten kunnen ook stammen uit de overgangsperiode naar de laatste ijstijd. Het werd toen weer kouder, de zeespiegel zakte en het loofbos veranderde in naaldbos of toendra.

Bewaarde vondsten
Na ruim 100.000 jaar ligt de grond waarop de Neanderthalers leefden nog steeds aan het oppervlak van de akkers van het Corversbos. Zo’n weinig verstoorde bodem uit die tijd is uniek in Nederland. Toen in de laatste ijstijd onze streken werden geteisterd door ijskoude zandstormen werd heel Nederland bedekt door een meters dikke laag van zogenaamd dekzand. Maar het Corversbos, lag net hoog genoeg om onbereikbaar te zijn voor het stuivende zand. En toen in de zomers van de ijstijd de bovengrond ontdooide en veranderde in slappe modder, lag het gebied vlak genoeg om niet te verspoelen. De bodem bleef onverstoord totdat in 1770 Gerrit Corver Hooft het landgoed Gooilust in ’s-Graveland uitbreidde over de heide die hier toen lag. De akker die toen werd aangelegd, wordt jaarlijks geploegd en sinds de eerste vondst in 1969 wordt elk jaar weer gezocht naar bewerkte vuurstenen van de Neanderthalers.

een vuursteen waarvan delen zijn afgeslagen

een klingvormige afslag

een vuursteen schaaf

Collectie en foto: huis van Hilde

Opgesomd: wat herkennen we nog?

  • De vlakke ligging van de akkers in een gebied tussen de lagere gronden van ’s-Graveland en de hogere gronden van de stuwwal.
  • Na het ploegen zijn in de bodem veel stenen en grind zichtbaar, vaak bestaand uit harde vuursteen.
  • Zelden (een of tweemaal per jaar bij georganiseerd zoeken) worden door Neanderthalers bewerkte vuurstenen gevonden.
  • Bossen, landbouwpercelen, lanen en gebouwen stammen nog grotendeels uit de tijd van de uitbreiding van het landgoed Gooilust uit 1770.

Beheerder: Natuurmonumenten https://www.natuurmonumenten.nl/natuurgebieden/corversbos

 

Aanvullende interessante publicaties

Wandel- en Fietstochten